Έθιμα του Πάσχα στην Ελλάδα

• Στην Αμοργό το Σάββατο του Λαζάρου οι νοικοκυρές πλάθουν κουλουράκια σε ανθρωπόμορφα σχήματα τα «λαζαράκια» ή «κουκλάκια». Η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά με το παραδοσιακό άσπρισμα των σπιτιών και των δρόμων. Τη Μεγάλη Παρασκευή προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά και κατά την περιφορά του Επιταφίου οι γυναίκες ραίνουν την πομπή με αρώματα. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, οι νέοι συγκεντρώνονται στα προαύλια των εκκλησιών και συμμετέχουν σε ομαδικά παραδοσιακά παιχνίδια.

 • Στην Άνδρο το βράδυ της Ανάστασης οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες στο χώμα, τους γεμίζουν με μπαρούτι και τους πυροδοτούν. Την ημέρα της Ανάστασης τρώνε τον παραδοσιακό «λαμπριάτη», ψητό αρνί ή κατσίκι στο φούρνο γεμιστό με λαχανικά. Στην Παλαιόπολη, στο Κόρθι και σε άλλα χωριά το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα παίζουν στο δρόμο τα «τσούνια», παραδοσιακό παιχνίδι που μοιάζει με το μπόουλινγκ. 

• Στη Σαντορίνη το Σάββατο του Λαζάρου στις πλατείες των χωριών οι κάτοικοι στήνουν τον Λάζαρο, έναν πελώριο ξύλινο σταυρό τυλιγμένο με αλισμαρί και λουλούδια. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής οι κοπέλες των χωριών στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια. Στην Οία, όλες οι Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας γίνονται στην Παναγία την Πλατσανή, την εκκλησία της πλατείας. Στο χωρίο Πύργος μετά την Αποκαθήλωση βγαίνει το «Τάνταλο» στους δρόμους του χωριού για να αναγγείλει το γεγονός και οι καμπάνες ηχούν πένθιμα. Η περιφορά του Επιταφίου στον Πύργο σημαίνεται από μικρές φωτιές σε λυχναράκια. Οι γυναίκες από τις αυλές των σπιτιών ραίνουν την πομπή του Επιταφίου με ροδόνερο. Το Μεγάλο Σάββατο μετά την Ανάσταση όλοι, με μια κουτσούνα και ένα κόκκινο αυγό, πάνε στα σπίτια τους για να φάνε τα «σγαρδούμια». Την Κυριακή του Πάσχα σε αρκετά χωριά του νησιού γίνεται το λαϊκό δικαστήριο του «Οβραίου» (πάνινο ομοίωμα ανθρώπου) ο οποίος καταδικάζεται σε θάνατο, κρεμιέται και καίγεται από τους κατοίκους με αυτοσχέδια δυναμιτάκια και βαρελότα. Στο Εμπορείο οι κάτοικοι βγαίνουν στους δρόμους χτυπώντας μεταλλικά αντικείμενα, ώστε να ξορκίσουν το «κακό». 

• Στη Μύκονο οι γυναίκες ασπρίζουν τα σπίτια και πλάθουν τα «Λαζαράκια» ψωμάκια σε σχήμα ανθρώπων. Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά του Επιταφίου στο Ματογιάννι και το Μεγάλο Σάββατο η Ανάσταση στο μικρό μοναστήρι του Παλαιοκάστρου στην ‘Ανω Μερά και στη Μητρόπολη της Αλευκάντρας. Την ημέρα του Πάσχα οι κάτοικοι διασκεδάζουν στα σπίτια τους και το απόγευμα στη πλατεία του νησιού καίνε τον «Ιούδα». Σειρές με υπαίθριες σούβλες στήνονται στο Γιαλό και στην Άνω Μερά.

• Στη Νάξο το Πάσχα γιορτάζεται σε όλα τα μοναστήρια και τις εκκλησιές του νησιού με θρησκευτική κατάνυξη. Την Μεγάλη Παρασκευή οι κοπέλες καθαρίζουν τις εκκλησιές, στολίζουν τον Επιτάφιο και μετά ακολουθεί η περιφορά. Στο πασχαλινό τραπέζι ξεχωρίζει το παραδοσιακό «μπατούδο», κατσικάκι γεμιστό με εντόσθια, λαχανικά, ρύζι, αυγά και τυρί ψημένο στο φούρνο.

 

·   Η Σύρος βιώνει με ιδιαίτερο τρόπο το Πάσχα. Οι δύο Θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν συγχρόνως, με αγάπη κατάνυξη και αμοιβαίο σεβασμό τις Άγιες Μέρες του Πάσχα.
Οι Επιτάφιοι των Καθολικών στην Άνω Σύρο ξεκινούν από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον ιερό Ναό Ευαγγελιστών οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων, από τις ενορίες Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως και την Μητρόπολη της Μεταμορφώσεως περιφέρονται και συναντώνται στην Κεντρική Πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Μ. Παρασκευής από την χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.

• Στην Πάρο, η περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς κατά την διάρκειά της, γίνονται δεκαπέντε περίπου στάσεις. Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Τα μεσάνυκτα του Μ. Σαββάτου, το νησί γεμίζει από φώτα και τον θόρυβο των αμέτρητων πυροτεχνημάτων.  

• Στην Τήνο στο Σκλαβοχώρι η περιφορά του Επιταφίου τη Μεγάλη Παρασκευή είναι απλή και κατανυκτική. Την ίδια μέρα, στη Χώρα, οι περιφορές των Επιταφίων συγκλίνουν στη μαρμάρινη εξέδρα της παραλίας. Ο Επιτάφιος της Ενορίας του Αγίου Νεκταρίου καταλήγει μέσα στη θάλασσα, στη περιοχή Καλάμια στα Κιόνια! Τη Δευτέρα του Πάσχα στο χωριό Κτικάδο αναβιώνει το παλιό έθιμο «Τραπέζι της Αγάπης», ένα γιορταστικό τραπέζι με πασχαλινά εδέσματα. Τη Πέμπτη του Πάσχα στο χωριό Βώλακα (Βωλάξ), στο καθολικό ξωκλήσι της Παναγίας Καλαμάν, μετά την θεία λειτουργία, γίνεται λαμπρό πανηγύρι με μουσική και πασχαλινούς μεζέδες.

 Στην Ήπειρο, στις κτηνοτροφικές περιοχές, χτύπαγαν ταυτόχρονα και μεγαλοκούδουνα."Πες μας Λάζαρε τι είδες εις τον Άδη που επήγες...

Για την ψυχή του Λάζαρου οι γυναίκες ζύμωναν ανήμερα το πρωί ειδικά κουλούρια, τους "λαζάρηδες", τα "λαζαρούδια" ή και "λαζαράκια". "Λάζαρο δεν πλάσεις, ψωμί δεν θα χορτάσεις" έλεγαν, μια και ο αναστημένος φίλος του Χριστού πίστευαν πως είχε παραγγείλει: "Όποιος ζυμώσει και δε με πλάσει, το φαρμάκι μου να πάρει..." 

Τη Μεγάλη Πέμπτη, από το πρωί οι γυναίκες ζύμωναν τσουρέκια και έβαφαν τα αυγά. Το πρώτο βαμμένο αυγό που έβγαζαν από την κατσαρόλα το τοποθετούσαν στο εικονοστάσι και το φύλαγαν εκεί μέχρι το επόμενο Πάσχα. Το αυγό αυτό ήταν κάτι σαν φυλαχτό για το σπίτι τα χωράφια και τα ζώα. Το αυγό της προηγούμενης χρονιάς θάβονταν στα χωράφια ή στα μαντριά πιστεύοντας ότι έτσι τα «γεννήματα» της γης ή των ζώων θα είναι πολλά.

  
 Στο χωριό Βροντάδος της Χίου οι ρουκέτες πετάγονται την ημέρα της ανάστασης το βράδυ με χαρά.  Πετάγονται περίπου 120.000 ρουκέτες στο γνωστό ρουκετοπόλεμο του χωριού

ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 

Μ. ΠΕΜΠΤΗ: Πλήθος κόσμου πηγαίνει το πρωί στις εκκλησίες για να μεταλάβει των Αρχάντων Μυστηρίων και το βράδυ αρχίζει η ανάγνωση των 12 Ευαγγελίων, ενώ οι φιλαρμονικές κάνουν τις τελευταίες τους πρόβες. 

Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Ίσως, γιατί το κλίμα της Κέρκυρας είναι υγρό και μας τυλίγει με την αχλύ του, μία περίεργη ψυχολογία μας κατέχει. Από νωρίς το απόγευμα, αρχίζει η περιφορά των Επιταφίων. Στις 16.00μ.μ. ξεκινά από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλιό Φρούριο, ο επιβλητικός Επιτάφιος του ομώνυμου Ναού, γνωστός στους Κερκυραίους, σαν ο Στρατιωτικός Επιτάφιος, αφού την ευθύνη της περιφοράς του είχε παλιά, ο Στρατός που βρισκόταν στο φρούριο. Από το 1987 ο Οργανισμός Κερκυραϊκών Εκδηλώσεών (Ο.Κ.Ε), αναβίωσε την περιφορά του Επιταφίου με την ίδια επιβλητικότητα που είχε και τότε. Μέχρι τις 21.30 το βράδυ από κάθε εκκλησία βγαίνει ο Επιτάφιος με την απαραίτητη «μπάντα», τις χορωδίες, τα κοριτσάκια με καλαθάκια γεμάτα όμορφα, πολύχρωμα και μυρωδάτα λουλούδια από το οποία είναι γεμάτη η Κέρκυρα. Στις 21.30 το βράδυ ο τελευταίος Επιτάφιος της Μητρόπολης. Μεγαλοπρεπέστατος με τις φιλαρμονικές να παίζουν πένθιμα εμβατήρια, την μεγάλη χορωδία της Μητρόπολης, τα σχολεία, τον ιερό κλήρο, τις αρχές του τόπου και πλήθος πολιτών. 

Μ. ΣΑΒΒΑΤΟ: Στις 09.00 το πρωί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα. Το 1574 οι Βενετσιάνοι απαγόρευσαν στους Ορθοδόξους την περιφορά του Επιταφίου την Μ. Παρασκευή και έτσι οι από τότε βγάζουν τον Επιτάφιο της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου. Είναι η παλαιότερη και η πιο κατανυκτική Λιτανεία και ακολουθεί ο Επιτάφιος. Η πομπή κινείται ρυθμικά με τους ήχους των τριών φιλαρμονικών της πόλης σαν ένα σώμα. Από το δημαρχείο αρχίζει ο «Amlet» το πένθιμο εμβατήριο του Ιταλού συνθέτη Faccio που από παράδοση παίζεται στην Κέρκυρα από την φιλαρμονική (έτος ίδρυσης 1840). Επίσης το άλλο πένθιμο εμβατήριο «Calde Lacrime» (καυτά δάκρυα), του Ιταλού συνθέτη Michelli, από την φιλαρμονική Μάντζαρος (έτος ίδρυσης 1890) και από την φιλαρμονική Καποδίστρια (έτος ίδρυσης 1980) το πένθιμο εμβατήριο από την «Ηρωική» του Μπετόβεν. Μέρα το τέλος της Λιτανείας ο ‘Άγιος θα παραμείνει στη «θύρα» του μέχρι την Τρίτη του Πάσχα για προσκύνημα. Τώρα ο κόσμος περιμένει την πρώτη Ανάσταση. Στις 11.00 ακριβώς το πρωί του Μ. Σάββατο αφού γίνει η ακολουθία στη Μητρόπολη, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν, κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία (μπότηδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησον με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεράμεως». Το βράδυ γίνεται η Ανάσταση στην πάνω Πλατεία. Φαντασμαγορικό, μοναδικό θέαμα. Όλα τα παράθυρα των γύρω σπιτιών ανοιχτά, με κεράκια αναμμένα. Τα παράθυρα των προσόψεων, μεγάλων εξαόροφων σπιτιών, μαζί με το καταπληκτικό θέαμα των χιλιάδων κεριών των πιστών, που παρακολουθούν την τελετή της Ανάστασης, στη μεγαλύτερη πλατεία της Ελλάδας, συνθέτουν μία μεγαλειώδη εικόνα. 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ: Από τις 07.00 το πρωί, κάθε εκκλησία, όπως και με τους Επιταφίους, βγάζει την Ανάσταση με φιλαρμονικές, σχολεία, προσκόπους. Στις 18.30 το απόγευμα η λιτανεία Βλαχέρνας στη Γαρίτσα, με την ίδια επισημότητα.  

Γιάννης Π. , Μυρτώ Χ., Κυριακή Τ., Βαλάντης Π., Ραμάλντο Κ.